Mikroskop ve elektron mikroskopta görülebilen, en küçük canlı
yaratıklara verilen isimdir.
Canlı varlıklar olan mikropların, bünyevi ve yaptıkları işler
bakımından incelenmesi, bunların çeşitli şekilde sınıflandırılmasına yol açtı.
Bazı mikroplar bitkiler aleminden sayıldı, diğer bir kısım mikropların da
hayvanlar aleminden olduğu görüldü; bunlara bir hücreli hayvanlar adı verildi.
Fakat mikroskobik ölçüde ele alınınca, hayvanlar alemini, bitkiler aleminden
ayıran özellikler kesinliğini kaybeder. Mesela, bakteri ve virüs adı verilen
mikroplar, ne hayvanlar, ne de bitkiler alemine bağlanabilir. Bakteriler
bitkilerin bazı özelliklerini taşır, ama tifo basili gibi üzerinde titrek
tüycükleri bulunanlar hareketlidir. Virüslerdeyse hareketlilik, bir ölçü
olmaktan çıkar, bunların üremesi için canlı ortamlara ihtiyaç vardır.
Dolayısıyla virüsleri ayrı bir grup adı altında incelemek gerekir.
Mikroplar, diğer canlılarla olan ilişkileri bakımından
hastalık yapan asalak mikroplar, hastalık yapmayan asalak mikroplar, çürümekte
olan canlılar üzerinde yaşıyan çürükçül mikroplar, ortak yaşayan mikroplar diye
kısımlara ayrılabilir. Ayrıca bazı mikroplar bağımsız olarak yaşayabilir.
Zararsız mikroplar: Zararsız mikroplar çürüme,
mayalanma olayını gerçekleştirirler. Bu mikroorganizmalar topraktaki organik
maddeler üzerinde ürerlerken amonyak tuzları ortaya çıkar. Böylece toprak tabii
yoldan gübrelenmiş olur. Bu arada bitkilerin ve dolaylı yoldan diğer canlıların
hayatında kesin gerekli olan azot ortaya çıkar.Dünyanın büyük bir laboratuvar
olduğu düşünülürse, çürükçül mikroplar, diğer canlıların yaşamasını sağlamak
için çalışan muazzam planlı robot işçilere benzetilebilir.
Zararlı mikroplar: Mikrop denince akla gelen
bu kısımdır. Canlıların başına büyük dert olan bu grup, tarihte dünya
savaşlarında bile ulaşılamayan sayılarda insanın ölümüne yol açabilecek
güçtedir. Hastalık yapan mikroplar şöyle sınıflandırılabilirler.
A.
Koklar: Eni boyu eşit, küre şeklinde yapılardır.
Streptokoklar: Zincir şeklinde yapılardır.
Üremeleri zincirin uzaması şeklindedir.
Diplokoklar: İki kokun kendi aralarında
birleşmesiyle meydana gelir.
Tetragenler: Dört kokun bir arada bulunmasından
meydana gelir.
Staphilokoklar: Kokların düzensiz olarak
üzüm salkımı gibi bir arada bulunması ile meydana gelir.
B. Basiller: Çubuk şeklinde yapılardır. Tifo,
paratifo, dizanteri, veba, şarbon etkenleri bu sınıftandır.
C.
Vibriyon: Kıvrık biçimli virgül şeklinde yapılardır. Bazıları testere
dişi gibi yapılar gösterir, buna kıvrık kıl anlamında spiroket denir. Frengi
amili olan mikrop bunlardandır.
Virüsler
Virüsler
bilinen en küçük mikroorganizmalardır. Çok küçük oldukları için ışık mikroskobu
ile görülmeyip ancak elektron mikroskobu adı verilen özel bir mikroskopta
görülebilir. Virüsler ne canlı ne de cansızdırlar. Beslenme, hareket gibi
canlılık olaylarını gösteremedikleri için cansız, kendilerine özgü kalıtsal
bilgileri taşıyan yapıları olduğu ve bir başka canlının hücresinde
üreyebildikleri için de canlı olarak kabul edilirler. Virüslerin gösterebildiği tek canlılık faaliyeti başka bir canlının vücudunda üremesidir.
Bakteriler
Tek hücreli canlılardır. Bakteriler virüslere göre
daha büyüktür. Bu mikroskopta kolaylıkla görülebilirler.
Bakteriler, prokaryot canlı oldukları için hücre
zarı, sitoplâzma ve sitoplâzma içine dağılmış halde bulunan ve kalıtsal
maddeleri taşıyan yapılar bulundurur. Bakterilerde, zarla çevrili çekirdek,
mitokondri, kloroplast (endoplazmik retikulum, golgi aygıtı) gibi organeller
bulunmaz. Sadece ribozom bulunur.
Bakteriler, yararlı ve zararlı bakteriler olarak
iki grupta incelenir.
Yararlı bakteriler sütten yoğurt, peynir veya yağ
yapılmasını, hamurun mayalanmasını, üzümden sirke yapılmasını, turşunun
mayalanmasını sağlarlar. Ayrıca toprakta yaşayan bazı bakteriler hayvan ve
bitki artıklarının çürümesini sağlar.
Zararlı bakteriler ise hastalıklara yol açar.
İnsanlarda üst solunum yolu enfeksiyonları, verem, kolera, zatürree, tifüs,
tifo, ülser, veba, idrar yolu iltihabı, tetanos, difteri, cüzam, tüberküloz,
şarbon, bel soğukluğu, frengi dizanteri gibi hastalıklara neden olur. Ayrıca
bakteriler besinlerin küflenip çürümesine de sebep olurlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder